Chris Steijvers
Iedere vogelliefhebber kent wel het bloedluisprobleem. Het is zo goed als onmogelijk een vogelbestand geheel vrij van bloedluizen te houden. Overigens hangt dat ook wel af van de vogelsoort(en) die men houdt. Insecten- en vruchtenetende vogels hebben er over het algemeen veel minder last van. Maar voor bijvoorbeeld kanariekwekers vormen bloedluizen een constante bron van zorg. Jongen die nog in het nest liggen, kunnen er bij een flinke besmetting zelfs aan dood gaan. Ze worden langzaam maar zeker leeggezogen. Aan de verandering van hun huidkleur is dat duidelijk te zien. Van frisrood gaat het via bleekroze naar krijtwit.
Maar kan dood door bloedluis ook bij volwassen vogels plaatsvinden? Daar had ik, ondanks mijn 60 jarige ervaring in de vogelliefhebberij nog nooit van gehoord. Afgelopen zomer kwam ik er echter op een vervelende manier achter.
Al zo’n 20 jaar houd ik Japanse kwartels. Ik heb ze voornamelijk voor de eieren en het vlees. Liever had ik kippen, maar dat kan niet in de buurt waar ik woon. Japanse kwartels zijn sterke vogels. Het gebeurt maar een hoogst enkele keer dat er eentje sneuvelt ten gevolge van een of andere ziekte. De eieren gaan in een broedmachientje. Onder de kuikens is er standaard wel wat uitval, maar over het algemeen halen ze probleemloos de slachtrijpe leeftijd.
Drie jaar geleden ging het opeens anders. Binnen enkele dagen gingen al mijn volwassen kwartels dood. En dat doodgaan ging vrij plotseling. Een haantje dat ‘s avonds nog vrolijk bezig was met het treden van zijn hennetjes, lag de ochtend daarop koud en stijf in zijn hok. De hennetjes bleven tot het laatst toe aan de leg. Ze zaten ook nog goed in het vlees. Ik stond voor een raadsel en legde de oorzaak maar bij de aankoop van een vreemd haantje dat ik voor bloedverversing had gekocht. Hij zou wel iets hebben binnengesleept.
Dit alles gebeurde tijdens een warme periode in de zomer. Natuurlijk had ik wel gezien dat er bloedluis aanwezig was. Dat deze bloedluizen zich door het warme weer flink vermenigvuldigden, vond ik niet zo bijzonder. Ik spoot met een middel tegen ongedierte met als werkzame stoffen Pyrethrine en Pyperonylbutoxide, het bekende 404. Met dat middel had ik altijd goede ervaringen. Maar het hielp deze keer niet echt. Ik kreeg de luizen er niet onder. Toen alle kwartels dood waren, was het natuurlijk ook snel gedaan met de bloedluizen.
Dankzij enkele kuikens die ik in een rennetje buiten had zitten en die nergens last van hadden, kon ik nog verder met de Japanse kwartelfok. Maar het jaar daarop gebeurde exact hetzelfde. Was er misschien een verband met 404? Kunnen kwartels daar niet tegen en andere vogels wel? Het leek me uitgesloten. Toch besloot ik voortaan de bloedluizen te gaan bestrijden met roofmijt.
Dat had echter geen succes, bleek afgelopen zomer. Roofmijten zijn alleen maar effectief bij lichte besmettingen. Bloedluizen vermeerderen zich bij erg warm weer explosief en dan kunnen de roofmijten er niet tegenop. Maar ik was er nu toch wel zat van. Zo’n Japanse kwartel koop je voor € 5. Als je twee hennetjes afneemt, mag je vaak een haantje gratis meenemen. En omdat ik ze voor het nut houdt, ben ik natuurlijk niet snel geneigd hoge kosten bij de veearts te maken. Maar nu moest toch maar.
Tijdens de lezing die Klaas Braam van Dierenkliniek Buitenwoel enkele jaren geleden bij onze vereniging hield, kwam naar voren dat hij voor het doen van een sectie het liefst zieke maar nog levende vogels wil hebben. Toen al mijn kwartels al weer het loodje hadden gelegd, had ik nog wel enkele kuikens van de Antwerpse baardkriel. Eén daarvan lag op een ochtend dood, een ander was duidelijk ziek. Ik heb hen beide naar Dierenkliniek Buitenwoel gebracht. Maar een sectie bleek niet nodig. De diagnose was simpel te stellen: dood door bloedluis. Het nog levende kuiken kreeg een injectie met ijzercomplex met vitamine B12 om het ijzergehalte in het bloed op te krikken. Het werd tevens bespoten met Frontline. Daarna knapte het zienderogen op.
Een verband tussen de plotselinge dood van mijn kwartels en de bloedluisbesmetting had ik altijd uitgesloten. Ik had dat voor de zekerheid ook nog eens bij een kippenboer nagevraagd. Ook hij was van mening dat volwassen vogels weliswaar flink last van bloedluis kunnen hebben, maar dat ze er niet aan dood gaan.
Het kan dus toch! De bloedluizen zijn in staat het ijzergehalte in het bloed te laten dalen tot onder een kritisch niveau van ongeveer 5%. Het hart begeeft het dan en de dood treedt vrij snel in. Verder is van belang dat bloedluizen resistent tegen 404 kunnen worden. Dat was bij mij ook het geval. Je kunt dan spuiten wat je wilt, het helpt niks. Overstappen naar een ander middel is dan vereist. Zo’n ander middel is het eerder al genoemde Frontline. Het wordt gebruikt om vlooien- tekenbesmettingen bij honden en katten tegen te gaan. In een aangepaste dosering kan het ook bij vogels worden gebruikt. Het is vrij duur, maar je hebt ook wat.
Al met al weer wat bijgeleerd. De veeartskosten vielen gelukkig mee en ik hoop dat ik komend jaar weer volop kwarteleieren en gebraden kwartel kan eten.
Dit artikel kwam tot stand met medewerking van
Buitenwoelkade 2, Veendam
www.buitenwoel.nl